Stadsrechten in 1325
Rond de eeuwwisseling van de 13e naar de 14e eeuw komen de eigendomsrechten in de marken van Enschede in handen van de bisschop van Utrecht als de heren van Ottenstein en Van Solms hun rechten verkopen. Daaronder ook de hoofdhof en de gronden in de Esmarke. Geschreven wordt dat de overdracht van rechten ‘onbeperkt en onbetwist’ is. In 1325 verleent de Utrechtse bisschop Jan van Diest Enschede ook het recht de hoge rechtspraak (rechtspraak in halszaken) onder eigen verantwoordelijkheid uit te voeren. Andere rechten zijn al eerder toegekend. Enschede heeft nu volledige stadsrechten.
De Stadspoorten
Met het verkrijgen van de volledige stadsrechten mochten er jaarmarkten gehouden worden en mocht de nederzetting zich gaan verdedigen en dus versterken. De versterkingen bestonden uit twee grachten die in een eivorm rondom de stad liepen. Tussen deze twee grachten werd een aarden wal opgeworpen, waarop een palissade verrees. Rondom de buitengracht werd een ondoordringbare, hoge haag geplant. Het Enschede van de late middeleeuwen was een stad van hout, modder en koeienstront. Er waren slechts enkele stenen bouwwerken in de stad, namelijk: het stadhuis, dat zich toen ook al in de bocht van de Langestraat bevond, de Grote Kerk, het kasteel en de twee stadspoorten. De Veldpoort aan de westkant en de Espoort aan de oostkant.
De stadsweide
In 1465 werd er op last van de bisschop van Utrecht (David van Bourgondië (1427-1496)) een houten omheining rondom de stad aangelegd. De palissade werd gebouwd op een wal die gelegen was tussen de oude Stadsgraven en een nieuwe buitengracht. Om de stad schadeloos te stellen schonk de bisschop een stuk woeste grond buiten de Veldpoort, de zogenaamde Stadsmaten of Stadsweide.
De donkere dagen
In de loop der jaren in de ontwikkeling van Enschede wordt deze stad meerdere keren getroffen door enkele grote en zware branden. In 1125, toen Enschede nog een dorp was, is er melding gemaakt van een flinke brand waardoor het volledige dorp afbrand.
Op 14 maart 1517 wordt Enschede getroffen door een flinke stadsbrand, doordat de stad voornamelijk uit vakwerkgebouwen bestond brandde de stad volledig af. Alleen de Kerk en de 2 stadspoorten bleven staan. De stad werd daarna volledig weer opgebouwd in dezelfde stijl.
Op 20 mei 1750 werd de stad opnieuw getroffen door een grote stadsbrand. Bij deze brand gingen 72 van de 300 huizen verloren. De brand ontstond bij de bakkerij bij de Eschpoort. De 3e stadsbrand brak uit op 7 mei 1862 aan de kalanderstraat. Door de vele houten huizen greep de brand snel om zich heen. Iedereen probeerde de stad te verlaten via de stadspoorten. Binnen 6 uur brandde de stad volledig af. Na deze brand werd meteen met de heropbouw begonnen. Door deze brand kwam de ontwikkeling van de stad in een stroomversnelling.
Op 13 Mei 2000 Werd Enschede getroffen door een vuurwerk ramp. De opslagruimte van S.E Fireworks vatte vlam en ontplofte uiteindelijk. De gigantische explosie zorgde ervoor dat een groot gedeelte van de wijk Roombeek afbrandde en in puin werd gelegd. Er vielen 23 doden en ruim 950 gewonden. 200 woningen werden verwoest.
De Sint-Jacobuskerk
De eerste Enschedese parochiekerk sinds de Reformatie verrees op de Oude Markt in 1842. Dit neoclassicistische gebouw, ontworpen door Christiaan Kramm, werd tijdens de stadsbrand in 1862 verwoest en in 1863 vervangen door een neogotische basiliek naar ontwerp van H.J. van den Brink. Deze kerk was in de jaren twintig aan vervanging toe. In 1931 kregen architecten H.W. Valk en J.H. Sluijmer de opdracht samen een nieuwe kerk te ontwerpen. Onbekend is welk aandeel elke architect had in het ontwerp.
Van de nieuwe kerk werd de eerste steen gelegd door pastoor W.A. Rademaker op 25 juli 1932, het feest van Sint Jakobus de Meerdere, de patroonheilige van Enschede. Aannemer was G. Ribberink uit Hengelo. De consecratie geschiedde op 29 juni 1933 door mgr. J. H. G. Jansen, aartsbisschop van Utrecht. De torenklokken dateren van 1958.
De kerk had van begin 2012 tot september 2014 de functie van 'Eucharistisch Centrum' voor de stadsparochie St.-Jacobus de Meerdere. Daarna is die functie overgegaan naar de Sint-Jozefkerk . In de Jacobuskerk worden sindsdien twee of drie keer in de maand internationale (deels Engelse) Missen opgedragen.
De watertoren hoog & droog
Deze watertoren is gebouwd in 1890 en ruim 40 meter hoog. De watertoren beschikt over een watervat van 300m3. Het architectonisch ontwerp is van architect N. Biezeveld. Hij was gespecialiseerd in het aanleggen van waterleidingen en het ontwerp van watertorens onder andere in Monster, de Hoorn en Rijswijk. De bouwstijl van de watermolen is classicistisch met neogotische elementen. De Enschedese watertoren is de hoogste die architect Biezeveld in Nederland heeft gebouwd. In 1955 is het gebouw gewijzigd en is de houten bovenbouw vervangen door een bakstenen bovenbouw. De watertoren zal in 2014 deel uitmaken van een park tuin voor de wijk Bothoven. De watertoren is een gemeentelijk monument en is eigendom van Vitens.
Het Ei van Ko(Lumbus)
Het ei van Ko is een kunstwerk in het centrum van de Nederlandse stad Enschede. De ontwerper, kunstenaar Joop Hekman, gaf het geen naam maar de gemeente Enschede noemt het De familie. Door de burgerij werd de ovale van baksteen gemetselde constructie met beeldengroep na de plaatsing in 1984 onmiddellijk Het ei van Ko genoemd, naar de toenmalige burgemeester Ko Wierenga.
Het kunstwerk aan de Langestraat voor het stadhuis van Enschede is opgebouwd uit verschillende ellipsen. Bij een waterpartij is een bijna levensgrote familiegroep in brons gesitueerd bestaande uit man, vrouw, kind en hond. Het geheel meet zo'n 22 bij 12 meter en is 1,50 meter hoog. De vorm van het kunstwerk komt overeen met de plattegrond van de binnenstad binnen de voormalige stadsgrachten. Voor de hond heeft de chowchow van de kunstenaar model gestaan.
Het kunstwerk is een van de bekendste plekken van Enschede. Vooral in de zomer is het een geliefd punt waar mensen elkaar ontmoeten, een ijsje eten of naar een straatmuzikant luisteren. Kinderen spelen er graag met het water.
Bij de vernieuwing van de bestrating in het centrum in 2004 is het ei van Ko geheel gerestaureerd. In 2013 was opnieuw groot onderhoud noodzakelijk. De toestand van het metselwerk was onder andere door weersinvloeden zeer slecht geworden.